Cẩn trọng với sát thủ Ebola

Ebola gây tử vong với tỉ lệ cao

Bệnh do virút Ebola (gọi tắt là bệnh Ebola) tại Cộng hòa Dân chủ Congo vẫn đang diễn tiến phức tạp. Trong vòng 2 tháng qua, kể từ khi bắt đầu đợt dịch này (ngày 4/4) đến ngày 3/6 đã có tổng cộng 56 ca bệnh và 25 tử vong (tỷ lệ tử vong 44.6%). Trong số 56 ca có 37 trường hợp xác định bằng xét nghiệm; có 5 viên chức y tế bị nhiễm bệnh và 2 trường hợp đã tử vong.

Bệnh do virút Ebola (Ebola virus disease - EVD), tên cũ gọi là bệnh sốt xuất huyết Ebola, là bệnh lây nhiễm tối hiểm, có tỉ lệ tử vong rất cao, trung bình là 50% trong đó thay đổi từ 25 - 90% tùy các trận dịch.

Bệnh xuất hiện trước hết vào năm 1976 tại Cônggô, tại một ngôi làng gần sông Ebola nên được đặt tên cho bệnh này; sau đó bệnh lan ra một số quốc gia châu Phi như Nam Sudan, Uganda, bệnh lây do xúc tiếp với động vật bị bệnh, từ người này qua người khác qua máu và chất tiết của bệnh nhân.

Dịch được thế giới biết đến trong thời kì từ năm 2014 - 2016, khi các ca bệnh và tử vong xuất ngày nay Guinea rồi lan qua Sierra Leone, đến Liberia và các vùng khác thuộc Tây Phi.

thời gian ủ bệnh (từ lúc bị nhiễm virút đến khi có triệu chứng trước hết) của bệnh Ebola từ 2 - 21 ngày. Các triệu chứng bệnh phát khởi đột ngột với sốt cao kèm mệt mỏi, đau đầu, đau cơ và đau họng. Sau đó có thể xuất hiện triệu chứng nôn, ỉa chảy, xuất huyết da, niêm mạc và xuất huyết nội tạng (nôn ra máu, tiêu ra máu...). Thể nặng có tổn thương gan, suy thận, suy đa phủ tạng, sốc và tử vong. Xét nghiệm cơ bản cho thấy bạch huyết cầu máu và tiếu cầu giảm thấp, men gan tăng rất cao.

Cho đến bây giờ bệnh chưa có thuốc đặc trị. Điều trị nâng đỡ thể trạng là đẵn với truyền dịch, truyền máu, chống sốc. Do đó phòng bệnh là quan trọng nhất.

Bệnh Ebola lây nhiễm như thế nào?

Virút Ebola thuộc họ Filoviridae có ký chủ thiên nhiên là loài dơi ăn trái cây thuộc họ Pteropodidae ở châu Phi. Ebola xâm nhập vào người qua xúc tiếp trực tiếp với máu, chất tiết, dịch cơ thể, phủ tạng của các động vật bị nhiễm bệnh như tinh tinh, vượn người, dơi, khỉ, linh dương, nhím bị bệnh hoặc chết.

Khi người đã nhiễm bệnh, virút Ebola có thể lây từ người này sang người khác do sự tiếp xúc trực tiếp của máu, chất tiết, dịch cơ thể (giọt nước bọt, dịch tiết hô hấp, tinh khí, dịch âm đạo…) của bệnh nhân qua da bị trầy xước hoặc niêm mạc, kể cả xúc tiếp với các bề mặt và vật dụng như chăn gối, xống áo… bị nhiễm những chất dịch này.

viên chức y tế thường bị nhiễm bệnh khi coi sóc các bệnh nhân Ebola nếu các biện pháp phòng hộ phổ thông không được tuân đúng. Trong vụ dịch Ebola tại Sudan có tới 30% người trực tiếp chăm sóc bệnh nhân bị mắc bệnh. Người bệnh chỉ bắt đầu có khả năng lây bệnh khi bắt đầu có triệu chứng bệnh, cao nhất ở giai đoạn toàn phát.

Bệnh lây suốt thời kì bệnh và ở các bệnh nhân sống sót với virút vẫn còn có trong máu và các chất tiết sau nhiều tuần kể từ khi phát bệnh; virút hiện diện trong tinh khí đến khoảng 3 tháng sau đó. Do đó đã có những trường hợp bệnh lây lan qua sinh hoạt tình dục (qua dịch tiết âm đạo và tinh dịch). Các thủ tục chôn cất có tiếp xúc với tử thi cũng là một nguyên cớ truyền nhiễm bệnh.

Phòng bệnh Ebola như thế nào?

Ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm từ động vật hoang dã nhiễm Ebola sang người (áp dụng tại khu vực có dịch lưu hành, hiện giờ là châu Phi) bằng cách không ăn thịt sống, khi xử lý thịt, nội tạng và các chất dịch của động vật cần mang bao tay và các phương tiện phòng hộ thích hợp ngăn lây truyền qua da trầy xước và qua niêm mạc.

Ngăn chặn nguy cơ truyền nhiễm từ người bệnh sang người lành bằng cách xử dụng bít tất tay và các các dụng cụ phòng hộ hạp để ngăn các chất dịch của bệnh nhân xúc tiếp với da trầy xước và qua niêm mạc. Rửa tay thẳng là một biện pháp đơn giản nhưng rất quan yếu.

Người bệnh ép phải cách ly tại bệnh viện, trong khu cách ly nghiêm ngặt đối với các bệnh lây nhóm A. lượm lặt chất dịch thân của bệnh nhân (máu, dịch não tủy, tinh lực, dịch tiết khác) và khử khuẩn triệt để bằng cloramin 5%, hoặc những chất khử khuẩn bệnh viện khác, dùng với nồng độ tối đa. áo xống, đồ dùng kim khí ô nhiễm có thể khử khuẩn bằng nhiệt (hấp áp lực hoặc luộc sôi 30 - 60 phút). Buồng bệnh được khử khuẩn bằng xông hơi formaldehyd duy trì nhiều giờ. thời gian theo dõi cách ly trong vòng 14 - 21 ngày sau khi phát bệnh.

vận dụng các biện pháp quan hệ dục tình an toàn trong vòng 12 tháng đối với các bệnh nhân nam sống sót sau nhiễm bệnh Ebola hoặc khi đã xét nghiệm tinh lực 2 lần âm tính. Xử lý thi thể do bệnh bằng cách hỏa thiêu nhanh chóng, trong quá trình xử lý phải tuân thủ nghiêm ngặt biện pháp dự phòng bệnh truyền nhiễm qua tiếp xúc với các chất dịch.

Kết luận

Nhìn chung đây là một bệnh lây có nguy cơ lây lan cao qua tiếp xúc với hết thảy các chất dịch tiết của bệnh nhân, có tỷ lệ tử vong cao và chưa có thuốc đặc trị. Tuy nhiên hiện thời bệnh đốn chỉ xuất hiện tại các nước châu Phi. Nguy cơ để một khách du lịch mắc bệnh khi đi đến những vùng này cũng không cao (trừ phi có vào bệnh viện coi sóc trực tiếp bệnh nhân nhiễm Ebola nhưng chưa được chẩn đoán hoặc hiếm hơn nữa là có tiếp xúc với các động vật hoang dã bị nhiễm bệnh, ăn thịt sống của động vật bệnh).

Nguy cơ để mầm bệnh được một người đã nhiễm bệnh đến từ các khu vực có lưu hành bệnh (châu Phi) thâm nhập và lây lan ra cho cộng đồng là có thể xảy ra trong điều kiện giao thương kinh tế giờ, do đó biện pháp kiểm dịch y tế biên thuỳ là rất quan yếu để kịp thời cách ly.

Bộ Y tế yêu cầu cảnh giác, phát hiện sớm và phòng lây truyền Ebola

Ngày 6/6, Cục Quản lý Khám chữa bệnh đã có công văn số 606/KCB-NV gửi các bệnh viện/viện có giường bệnh trực thuộc Bộ Y tế; Sở Y tế các tỉnh, thành thị trực thuộc Trung ương và Y tế các Bộ, ngành đề nghịtăng cường cảnh giác phát hiện sớm và phòng lây truyền bệnh do virút Ebola.

Công văn do Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh Lương Ngọc Khuê ký ban hành cho biết, theo ít của Cục Y tế phòng ngừa (Bộ Y tế), tính đến ngày 31/5, nước Cộng hòa dân chủ Congo đã ghi nhận 35 ca bệnh xác định mắc Ebola, 14 ca bệnh có thể và 9 ca ngờ (58 ca). Trong 58 ca bệnh có 3 ca là nhân viên y tế và đã có 27/58 ca tử vong (46,5%). bây chừ bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu.

Nhằm gian bệnh do vi rút Ebola có thể thâm nhập vào Việt Nam có hiệu quả, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh đề nghị các đơn vị khẩn trương thực hiện và chỉ đạo các đơn vị khám bệnh, chữa bệnh trực thuộc tăng cường cảnh giác, phát hiện sớm các ca bệnh xâm nhập vào Việt Nam tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh: chú ý khai phá tiền sử dịch tễ những người bệnh đến từ Cộng hòa dân chủ Congovà các quốc gia lân cận hoặc những người bệnh có tiếp xúc với những người đi về từ các quốc gia trên có các triệu chứng sốt cao đột ngột, suy nhược, bít tất tay, đau cơ, nhức đầu, đau họng, nôn mửa, đi tả, phát ban, suy giảm chức năng gan, thận, có thể xuất huyết nội và ngoại để khám, chắt lọc, phát hiện sớm ca bệnh trước hết và cách ly người bệnh.

Chuẩn bị sẵn sàng khu vực cách ly để kết nạp, cách ly và điều trị tương trợ người bệnh nghi, chuẩn bị các cơ số thuốc, trang thiết bị y tế, vật tư, hóa chất diệt khuẩn, đặc biệt là dụng cụ phòng hộ cá nhân để phục vụ tốt việc thu dung, cách ly, điều trị các ca bệnh nghi và gian lây truyền trong cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.

thực hành đúng các quy định về ngừa chuẩn, kiểm soát nhiễm khuẩn. kết hợp tốt giữa các cơ sở khám, chữa bệnh và cơ quan y tế đề phòng, nghiêm túc báo kịp thời các ca bệnh nghi với trọng tâm y tế dự phòng địa phương và ít Bộ Y tế.

PV

TS.BS. NGUYỄN VĂN VĨNH CHÂU