Dấu hiệu và cách xử trí trầm cảm sau sinh

Tỷ lệ trầm cảm sau sinh chiếm khoảng 15% trong 3 tháng đầu, 15 - 25% trong năm trước nhất sau sinh. Trầm cảm sau sinh thường kèm theo ám ảnh sợ con mình sẽ bị hại và bản thân mình là người mẹ xấu (ý tưởng hoặc hoang tưởng tự cáo buộc). Các dấu hiệu của trầm cảm sau sinh như thấp thỏm, lo âu bất an, ăn ngủ kém, chợt vui, chợt buồn... khiến sức khỏe suy giảm. Nếu không được phát hiện sớm, người mẹ có thể có hành vi làm hại bản thân hoặc người khác như trẫm mình, giết con...

căn nguyên gây trầm cảm sau sinh là do đổi thay về nội tiết, do giảm đột ngột estrogen, progestrogen và hormon tuyến giáp; thay đổi về thể tích máu, áp huyết, hệ miễn nhiễm và chuyển hóa dẫn đến tình trạng mỏi mệt và dễ thay đổi xúc cảm; Mâu thuẫn gia đình, vấn đề tài chính, thiếu sự giúp đỡ của người nhà; Khó khăn trong chăm nom trẻ. Nhiều bà mẹ cảm thấy bít tất tay, mất ngủ, lo lắng về khả năng săn sóc con, từ đó cảm thấy mất hứng thú sống và mất kiểm soát cuộc sống bản thân.

Những sự kiện gây găng tay trong thời kì trước khi mang thai: bệnh tật, hiếm muộn, thất nghiệp; Thiếu sự viện trợ, thiếu sự đồng cảm chia sẻ của người thân, đặc biệt là người chồng; Mâu thuẫn vợ chồng, mâu thuẫn với mẹ chồng, người nhà, đồng nghiệp...; Thai kỳ không mong muốn. Những phụ nữ mong muốn mình là người mẹ hoàn hảo, ít nhờ người khác trợ giúp trong việc săn sóc trẻ khi cần thiết và quá quan hoài đến việc người khác đánh giá khả năng làm mẹ của mình dễ có thiên hướng bị trầm cảm. Khi đó, người mẹ đã tự đặt cho mình quá nhiều sức ép và rất dễ bị trầm cảm. Mặt khác, thai phụ có nguy cơ cao mắc chứng trầm cảm sau sinh khi trong gia đình có tiền sử bị trầm cảm (bố, mẹ, anh, chị em).

Khi người mẹ có dấu hiệu trầm cảm sau sinh, cần có sự giúp đỡ của các thầy thuốc tâm lý.

Một số triệu chứng của bệnh trầm cảm sau sinh: Cảm thấy mỏi mệt, vô lực, ngồi một chỗ hoặc nằm một chỗ. Cảm thấy không đủ khả năng chăm sóc con, không coi ngó con, không cho con bú. Nhiều người cảm thấy nản, buồn rầu, khổ đau, vô vọng tăng dần sau khi sinh con, thậm chí khóc lóc cả ngày mà không có lý do cụ thể nào cả. thỉnh thoảng họ lại cảm thấy bị chồng, gia đình, bạn bè bỏ rơi. Những cảm giác này thường không có cứ.

Nhiều trường hợp không muốn tắm rửa, chải chuốt. Thiếu tự tin khi ra khỏi nhà, họ thậm chí khó có thể gặp gỡ những người bạn thân, từ chối giải đáp điện thoại hay thơ. Luôn cảm thấy lo âu, sợ hãi, sợ làm tổn hại con. Thường bị đau ở đầu và cổ, nhưng có người lại đau lưng, đau ngực, có thể có các vấn đề về tim. Bà mẹ có nhiều than phiền về sức khỏe, có cảm giác bị bệnh. Có cảm giác thắc thỏm bứt rứt, đứng ở nể yên. Đây cũng là một nguyên tố dẫn đến hành vi tự tận. Mất hứng thú dục tình, xa lánh chồng (tình trạng này thường kéo dài một thời gian), thèm muốn tình dục sẽ trở lại khi hết trầm cảm.

Mất ngủ, khó ngủ là triệu chứng thường gặp. Người bệnh có thể thao thức đến gần sáng hoặc không ngủ được. Có trường hợp ngủ không liên tục, hay bị thức giấc vào giữa đêm, đôi khi gặp ác mộng và chẳng thể ngủ lại được. Nhưng cũng có khi người bệnh lại tăng nhu cầu ngủ và ngủ nhiều. Ăn kém, chán ăn, gầy sút cân, trái lại cũng có trường hợp thèm ăn, ăn nhiều, tăng cân. Mất tụ họp, chẳng thể đọc sách, xem tivi hay chuyện trò bình thường. Trí nhớ kém và đôi lúc không sắp đặt được nghĩ suy. Họ có thể ngồi đó không làm gì, chỉ nghĩ rằng họ cảm thấy rất bạc.

Lời khuyên của bác sĩ

Khi người mẹ có dấu hiệu trầm cảm sau sinh, cần có sự trợ giúp của các bác sĩ tâm lý. Bản thân người bệnh cần tin tưởng.# rằng mình sẽ tốt hơn, sẽ sớm hồi phục. Đau xuất hiện khá nhiều ở đàn bà bị trầm cảm sau sinh và đó không phải là dấu hiệu của một bệnh nghiêm trọng. Có trường hợp bị nhức đầu lại nghĩ là bị u não, đau ngực là bị bệnh tim nên lo lắng làm tình trạng trầm cảm nặng thêm, vì vậy, thư giãn và quên đi đau đớn thì căn bệnh trầm cảm sẽ giảm dần.

Thai phụ bị trầm cảm cần ngơi nghỉ nhiều vị mệt mỏi sẽ làm cho bệnh trầm trọng hơn. Tránh thức khuya và nên nhờ người khác cho con bú. Cần ăn uống đầy đủ vì nếu hạ đường huyết cũng sẽ làm cho bệnh nặng nề hơn. Nên ăn nhiều trái cây và rau quả khi cảm thấy đói.

Sự giúp đỡ của người thân sẽ làm cho bệnh bình phục nhanh, vì người bệnh luôn mỏi mệt nên không nên quấy quả họ. Để người bệnh nghỉ ngơi nhiều, lúc đỡ mệt có thể làm những việc họ thích, nên có người nhà ở bên cạnh người bệnh.

Điều trị bằng thuốc rất quan trọng, người bệnh cần được thầy thuốc chuyên khoa thần kinh thăm khám và kê đơn thuốc. Thuốc chống trầm cảm đời mới rất hiệu quả và tương đối an toàn. Nên kết hợp với vitamin và thuốc tăng cường tuần hoàn não. Tuy nhiên, thuốc có thể ngấm qua sữa nên tốt nhất không cho trẻ bú sữa mẹ.

Cần điều trị đủ thời kì để được phục hồi hoàn toàn. Nếu sau khi ngưng thuốc mà các triệu chứng tái phát, nên đến thầy thuốc tư vấn điều trị dứt điểm.

BS. Minh Đức (Bệnh viện 103)